غزه، در متن کتاب مقدس

عهد قدیم؛ ظلم و ویرانی سراسری در غزه

منطقه ای که امروزه در تقسیم بندی های سیاسی و جغرافیایی به نوار غزه یا باریکه غزه معروف شده است، سالها قبل از ورود یهودیان به فلسطین، منطقه ای مهم و حیاتی برای ساکنان فلسطین بوده و بعدها به دلایلی که در کتب تاریخی ثبت نشده، خیلی از فلسطینیان به سمت غزه مهاجرت کرده اند، البته شاید از آنجایی که مردمان فلسطین دریانوردانی ماهر و زبردست بوده اند، غزه برای آنها منطقه ای سوق الجیشی محسوب می شده است.

یکی از انگیزه های حمایت کلیسای کاتولیک و واتیکان از مظلومین غزه، ردپای آن در خاطره مسیحیت نخستین است.

در تقویم تحولات دهه های اخیر فلسطین و اشغال آن، ۲۹ دی ماه روز مهمی است، روزی که صهیونیست‌ها پس از ۲۲ روز یعنی در تاریخ ۲۹ دی ماه سال ۱۳۷۸(۲۰۰۹) با سرافکندگی از نوار غزه مجبور به عقب نشینی شدند. نوار غزه در جنوب‌ غربی‌ سرزمین‌های‌ اشغالی فلسطین و با مساحتی بیش از ‌۳۶۰‌ کیلومتر مربع‌ واقع شده و بیش از دو میلیون و سیصد هزارنفر نفر جمعیت دارد. رژیم صهیونیستی از سال ۲۰۰۷ میلادی با هدف تحت فشار قراردادن دولت حماس با محاصره دریایی و زمینی این منطقه باعث شد که تنها راه ارتباطی این منطقه با دنیای خارج، گذرگاه رفح، در مرز مشترک با مصر باشد. رژیم صهیونیستی در هفتم دی‌ماه سال ۱۳۸۷ هجری شمسی، در حمله‌ای وحشیانه و غیرانسانی، نوار غزه را هدف حملات جنگنده‌های خود قرار دارد که این حمله ۲۲ روز به طول انجامید(۲۷ دسامبر ۲۰۰۸ تا ۱۷ ژانویه ۲۰۰۹) و در نتیجه آن بسیاری از منازل مسکونی، بیمارستان‌ها، مدارس، مساجد و درمانگاه‌ها و زیرساخت‌ها و تأسیسات نوار غزه تخریب شدند و شمار زیادی از غیرنظامیان از جمله کودکان و زنان بی‌گناه به شهادت رسیدند. براساس آمارهای ارائه شده، در جنگ ۲۲ روزه، ۱۴۵۵ نفر شهید شدند. به همین مناسبت، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در رم، که در حوزه رصد حوزه فرهنگی فکری واتیکان نیز فعال می باشد، و با توجه به مواضع شفاف و صریح پاپ فرانسیس در یکسال گذشته در محکومیت نسل کشی و ویرانی در غزه، مروری دارد به ذکر وقایع یا نام غزه در کتاب مقدس مسیحیان و البته توجه داریم که عهدین شامل کتاب مقدس یهود و نیز عهد جدید می باشد.

منطقه ای که امروزه در تقسیم بندی های سیاسی و جغرافیایی به نوار غزه یا باریکه غزه معروف شده است، سالها قبل از ورود یهودیان به فلسطین، منطقه ای مهم و حیاتی برای ساکنان فلسطین بوده و بعدها به دلایلی که در کتب تاریخی ثبت نشده، خیلی از فلسطینیان به سمت غزه مهاجرت کرده اند، البته شاید از آنجایی که مردمان فلسطین دریانوردانی ماهر و زبردست بوده اند، غزه برای آنها منطقه ای سوق الجیشی محسوب می شده است.

در انجیل، کتاب مقدس مسیحیان، فقط یک بار به منطقه غزه واقع در فلسطین امروزی اشاره شده، اما در ترجمه تفسیری تورات، کتاب مقدس یهودیان، در ۲۱ آیه از غزه نام برده شده است.

شاید معروفترین این آیات، آیه ۴۱ از فصل ۱۰ کتاب یوشع باشد که در واقع قتل عام ساکنان آن روز غزه به دست فرزندان اسرائیل را روایت می کند:از قادش برنیع تا غزه و از جوشن تا جبعون همه را قتل عام کردند.

این آیه طبق اسناد تاریخی کتاب مقدس، به فتوحات جبهه جنوبی لشکر یوشع در حمله به کنعان و فلسطین امروزی اشاره می کند؛ در واقع ابعاد جنگ جبهه جنوب به قدری بود که شهرهای تسخیر شده از جمله منطقه ساحلی غزه تماماً خالی از سکنه شده و تمام کسانی که فرار کرده بودند، تعقیب و کشته شدند. یوشع تمام مکان ‌های ممکن را که امکان داشت برای پنهان شدن افراد مورد استفاده قرار گیرد، بررسی کرده و تمامی ساکنان منطقه را به کام مرگ کشانید. در آیه قبلی به این مطلب صراحتا اشاره شده بود:

• • • یوشع و سپاهیان او کاملا هر ذی نفس را هلاک نمودند.

یکی از آیات مهم دیگری که نام غزه در آن ذکر شده، در فصل ۹ کتاب زکریا می باشد. این فصل از کتاب زکریا در واقع نوعی مکاشفه و پیش گویی از آینده است که ظاهرا تمامی ندارد و در آن غزه را همیشه در رنج و عذاب تصور می کند. در آیه ۵ چنین آمده است:

• • • ... غزه از درد به خود خواهد پیچید ...

ظاهرا این پیشگویی کتاب مقدس برای منطقه فلسطین و مخصوصا غزه تمامی ندارد و البته این نوع پیشگویی ها در دیگر بخش های کتاب مقدس یهودیان بارها تکرار شده است. در کتاب صفنیا فصل ۲ آیه ۴ آمده است:

• • • شهرهای غزه، اشقلون، اشدود و عقرون، ریشه کن و ویران خواهند شد.

مفسران کتاب مقدس در ذیل این آیه، آن بخش از سرزمین فلسطین را که در بخش غربی و امتداد ساحل دریای مدیترانه (بخوانید غزه) قرار گرفته، دشمن دیرینه اسرائیل معرفی می کند. این آیه و سه آیه بعدی که به آیات مجازات فلسطینیان معروف است، صریحا این پیش بینی را می کند که شهرهای فلسطین از جمله غزّه، اَشقَلون، واشدود، خالی از سکنه و ویران خواهند شد. آنها نابود خواهند شد و زمینشان تبدیل به مرتع برای یهودا خواهد گردید. آری، این است نگاه رژیم آپارتاید صهیونیستی به منطقه، و البته بر طبق آیات تورات، سوریه و لبنان هم به همین وضعیت توصیف شده اند!

پیوند در پاکستان

پیوند صوفی‌های بزرگ و سیاستمداران در پاکستان

در پاکستان، رابطه پیچیده میان صوفی‌های بزرگ، نفوذ معنوی آن‌ها و قدرت سیاسی، ساختار اجتماعی و سیاسی کشور را برای قرن‌ها شکل داده است. در حالی که پیرها به‌طور سنتی به‌عنوان متولیان مزارات صوفی و راهنمایان معنوی خدمت می‌کردند، نفوذ آن‌ها به حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و حتی بوروکراتیک گسترش یافته است. این پیوند میان پیرها و سیاستمداران، پدیده‌ای است که در آن تجمعات مذهبی و شبکه‌های اجتماعی برای تقویت بلوک‌های رأی‌گیری، تأثیرگذاری بر سیاست‌های دولت و حفظ ساختارهای قدرت استفاده می‌شود.

در پاکستان، رابطه پیچیده میان صوفی‌های بزرگ، نفوذ معنوی آن‌ها و قدرت سیاسی، ساختار اجتماعی و سیاسی کشور را برای قرن‌ها شکل داده است. در حالی که پیرها به‌طور سنتی به‌عنوان متولیان مزارات صوفی و راهنمایان معنوی خدمت می‌کردند، نفوذ آن‌ها به حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و حتی بوروکراتیک گسترش یافته است. این پیوند میان پیرها و سیاستمداران، پدیده‌ای است که در آن تجمعات مذهبی و شبکه‌های اجتماعی برای تقویت بلوک‌های رأی‌گیری، تأثیرگذاری بر سیاست‌های دولت و حفظ ساختارهای قدرت استفاده می‌شود.

نقش پیرها در سیاست پاکستان

پیرها نفوذ قابل‌توجهی بر پیروان خود، یا مریدان، دارند که از طریق پیمان بیعت به آن‌ها وفادارند. مریدان اغلب دستورات پیرهای خود، حتی در مسائل سیاسی، را الهام‌گرفته از الهیات می‌دانند. این وفاداری، پیرها را قادر می‌سازد تا به‌عنوان واسطه‌های قدرت عمل کنند و بلوک‌های رأی‌گیری مهمی را که سیاستمداران برای پیروزی در انتخابات به آن نیاز دارند، در اختیار داشته باشند.

نفوذ پیرها با نقش آن‌ها به‌عنوان اربابان فئودال و متولیان زمین‌های وسیع مزارات تقویت می‌شود. برای مثال، سجاده نشین (متولی موروثی) مزار بابا فرید در پاکپتن، حدود ۴۳,۰۰۰ هکتار زمین را کنترل می‌کند که قدرت اقتصادی و سیاسی این خانواده را تثبیت کرده است.

پایه‌های تاریخی اتحاد پیرها و سیاستمداران

دخالت سیاسی پیرها به دوران استعماری بازمی‌گردد. در دوران حکومت بریتانیا، پیرها به سیستم‌های اداری وارد شدند و به‌دلیل وفاداری خود با زمین و معافیت‌های مالیاتی پاداش گرفتند. بسیاری از خانواده‌های مزارات در جریان شورش ۱۸۵۷ از بریتانیا حمایت کردند و با صدور فتواها پیروان خود را از شورش منع کردند. در عوض، بریتانیا نفوذ آن‌ها را با قوانینی مانند قانون انزوای زمین پنجاب ۱۹۰۰ تثبیت کرد که به آن‌ها اجازه داد زمین‌های وسیعی را به دست آورند.

پس از استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷، پیرها به سیاست مدرن انتقال یافتند. ژنرال ایوب خان، اولین دیکتاتور نظامی پاکستان، در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۹۶۵ از نفوذ آن‌ها بهره برد. پیرهای برجسته‌ای مانند عبدالمجید از دیوال شریف، مریدان خود را ترغیب کردند که به‌طور دسته‌جمعی به ایوب رأی دهند و مشروعیت مذهبی به رژیم او بخشیدند. این الگوی همکاری میان رهبران معنوی و سیاسی در تاریخ پاکستان ادامه یافت.

اهمیت سیاسی مدرن پیرها

در پاکستان امروزی، پیرها همچنان تأثیرگذارند؛ برخی به‌طور مستقیم در سیاست شرکت می‌کنند و برخی دیگر با سیاستمداران اتحاد برقرار می‌کنند. شخصیت‌هایی مانند شاه محمود قریشی، متولی مزار بهاالدین زکریا در مولتان، و پیر پاگارو، که فرمانده یک میلیشیای ۶۰,۰۰۰ نفری است، نشان‌دهنده قدرت سیاسی پایدار خانواده‌های مزارات هستند.

این رابطه فراتر از سیاست، به زندگی شخصی نیز گسترش یافته است. عمران خان، نخست‌وزیر پیشین پاکستان، از بشری مانیکا، همسر سوم خود و یک پیرنی از سلسله بابا فرید، راهنمایی معنوی می‌گرفت. اتهامات مربوط به دخالت او در معاملات سیاسی، خطوط مبهم بین قدرت معنوی و دسیسه‌های سیاسی را نشان می‌دهد.

چالش‌های پیش روی پیوند پیرها و سیاستمداران

تسلط پیرها با چالش‌هایی از سوی مدارس اسلامی متفاوت مواجه است. ظهور تفاسیر سخت‌گیرانه‌تر از اسلام، مانند تفاسیر دیوبندی، منجر به رقابت ایدئولوژیک شده است. دیوبندی‌ها، مزارات را غیر اسلامی می‌دانند و آن‌ها را با حملات لفظی و گاه خشونت‌آمیز هدف قرار داده‌اند.

مزارات همچنین مورد حملات گروه‌های جهادی قرار گرفته‌اند. در سال ۲۰۱۷، یک حمله انتحاری به مزار لعل‌شهباز قلندر در سیهون بیش از ۹۰ نفر را کشت و آسیب‌پذیری این مکان‌ها را نشان داد. با این حال، شبکه‌های مزارات همچنان نفوذ خود را حفظ کرده‌اند.

نفوذ پایدار پیرها

پیوند میان صوفی‌های بزرگ و سیاستمداران در پاکستان به‌شدت ریشه‌دار است و توسط عوامل تاریخی، مذهبی و سیاسی شکل گرفته است. این رابطه همزیستی تضمین می‌کند که پیرها همچنان مرتبط باقی بمانند و به‌عنوان واسطه میان دولت و جامعه عمل کنند.

تا زمانی که مزارات همچنان دارای اهمیت معنوی، اقتصادی و اجتماعی باشند، پیرها نیرویی قدرتمند در چشم‌انداز سیاسی پاکستان باقی خواهند ماند و نفوذ آن‌ها فراتر از تجمعات مذهبی گسترش خواهد یافت.

مروری بر بررسی اسلام شیعی در چین طی سی سال گذشته

مروری بر اسلام شیعی در چین

در اوایل دهۀ 20 قرن بیستم، مطالعۀ آکادمیک اسلام در چین آغاز شد. با این حال، به دلایل مختلف، جامعۀ دانشگاهی مدت­هاست که بر سنی­ ها تمرکز کرده و به شیعیان به اندازۀ کافی توجه نشده است. پس از انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979 بود که دانشمندان چینی تعدادی نوشته و ترجمه دربارۀ تشیع منتشر کردند. از دهۀ 90 قرن بیستم، تعداد زیادی مقاله در این زمینه منتشر شده است. در سال­های اخیر، شیعیان به یکی از نقاط داغ مطالعات خاورمیانه تبدیل شده اند؛ زیرا بر قدرت دولتی در عراق تسلط دارند.

نویسنده: لی فو چوان (Li fu quan)

تشیع، دومین فرقۀ بزرگ اسلام پس از تسنن است که حدود 14 درصد از مسلمانان جهان را تشکیل می­دهد و شیعیان عمدتاً در ایران، عراق، هند، پاکستان و لبنان هستند. اگرچه تعداد آن­ها کم است، اما تأثیر قابل توجهی داشته اند، به­ ویژه از زمان جنگ عراق در سال 2003. شیعه­ شناسی نه تنها بخش جدایی­ ناپذیر معارف اسلامی است، بلکه پیش ­نیاز و مبنای مهمی برای درک و شناخت سیاست­ های کنونی خاورمیانه است.

در اوایل دهۀ 20 قرن بیستم، مطالعۀ آکادمیک اسلام در چین آغاز شد. با این حال، به دلایل مختلف، جامعۀ دانشگاهی مدت­هاست که بر سنی­ ها تمرکز کرده و به شیعیان به اندازۀ کافی توجه نشده است. پس از انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979 بود که دانشمندان چینی تعدادی نوشته و ترجمه دربارۀ تشیع منتشر کردند. از دهۀ 90 قرن بیستم، تعداد زیادی مقاله در این زمینه منتشر شده است. در سال­های اخیر، شیعیان به یکی از نقاط داغ مطالعات خاورمیانه تبدیل شده اند؛ زیرا بر قدرت دولتی در عراق تسلط دارند.

این مقاله به منظور تسهیل پژوهش ­های محققان، به تفکیک و معرفی آثار موجود می ­پردازد. دستاوردها در اینجا نه تنها شامل ترجمه ­ها، کتاب­ها و مقالات مجلات، بلکه پایان­نامه­ های دکتری و کارشناسی ارشد است.

یک. مطالعات تاریخی شیعه

در چین، مطالعۀ شیعه با ترجمۀ آثار خارجی آغاز شد. تاریخ مختصر اسلام اثر محقق فرانسوی آنری ماسایی (انتشارات شان وو، 1978) با ترجمۀ وانگ هوای ده و ژئو ژین شیانگ، تاریخ عمومی عربستان اثر محقق آمریکایی هیتی (انتشارات شان وو، 1979) با ترجمۀ محقق ما جیان، تاریخ مختصر اسلام نوشتۀ محقق پاکستانی سعید فیاض محمود (انتشارات علوم اجتماعی چین، 1981) با ترجمۀ وو یون گوی و دیگران، تاریخ فرهنگ عربی- اسلامی اثر محقق مصری احمد امین با ترجمۀ نا ژونگ (انتشارات شان وو، جلد 1، 1982؛ جلد 2، 1990؛ جلد 8، 2007) و سایر آثار، دارای مطالبی در بارۀ تشیع هستند. در سال 1983، مؤسسۀ ادیان جهانی آکادمی علوم اجتماعی چین، اسلام شیعی (انتشارات علوم اجتماعی چین) را ترجمه و گردآوری کرد. این کتاب با گردآوری نتایج پژوهش­ های خارجی، به انتخاب و ترجمۀ مطالب مربوط می­پردازد و نه تنها به معرفی تاریخ و وضعیت کنونی شیعه، بلکه آموزه ­ها، آیین­ها و اقوام را نیز پوشش می­دهد.

از اواخر دهۀ 80 قرن بیستم، مطالعۀ تاریخ شیعه در تاریخ عمومی اسلام در جهان که توسط دانشمندان چینی نوشته شده، رخ نموده است. مقدمه­ ای بر اسلام از جین یی جیو (انتشارات رین مین چینگهای، 1987)، تاریخ اسلام (انتشارات علوم اجتماعی چین، 1990؛ انتشارات رین مین جیانگ سو، 2006)، تاریخ اسلام از وانگ هوای ده و گوء بائو هوا (انتشارات رین مین نینگشیا، 1992) و تاریخ مختصر اسلام اثر ما مینگ لیانگ (انتشارات روزنامۀ اقتصادی، 2001) به درجات مختلف، در زمینۀ تشیع بحث کرده­اند.

علاوه بر این، از اوایل دهۀ 80 قرن بیستم، تعدادی از مقالات دانشگاهی تخصصی در زمینۀ تاریخ تشیع در چین منتشر شده است. «شکل گیری اسلام شیعی» لیو یوئ چین، (غرب آسیا و آفریقا، ش 5، 1982) و «مطالعۀ مقدماتی در زمینۀ منشأ تشیع» چین ان مینگ (مطالعات ادیان جهان، ش 2، 1988)، به دلایل و روند شکل­گیری تشیع پرداخته­اند. از سوی دیگر، «دربارۀ شیعیان در دورۀ اموی» مروان (مطالعات جهان عرب، ش 1، 1989) و «شیعیان و عباسیان» مو شیانگ یون، (مطالعات جهان عرب، ش 4، 1987) به ترتیب شیعیان دوره­های اموی و عباسی را بررسی کرده­اند. چینگ تونگ در مقاله­ای با عنوان «بررسی زندگی دوازده امام شیعه» (مطالعات جهان عرب، ش 1، 2008)، اولین بار به بررسی جزئیات سیرۀ دوازده امام می­پردازد. شایان ذکر است که کتاب آقای ما تانگ با عنوان اسلام شیعی در شمال غربی چین و آثار آن نیز مطالعۀ پیشگامان ه­ای در زمینۀ گسترش شیعه در چین انجام داده است.

از آنجا که ایران دارای بیشترین جمعیت شیعه در جهان است، تاریخ شیعیان در این کشور، طبیعتاً به کانون تحقیقات تبدیل شده است. تاریخ اسلام در ایران اثر وانگ یوجی (انتشارات رین مین نینگشیا، 2006) مهم­ترین اثر در این زمینه است. این کتاب به بررسی عمیق توسعه و تحول تشیع در ایران از منظر سیاسی می­ پردازد و سطح بالایی از تحقیقات شیعی در چین را نشان می­دهد. مقالات «نقش شیعه در تاریخ ایران» اثر ژائو زینگ چوان (غرب آسیا و آفریقا، ش 5، 1980)، «رواج و علل شیعۀ اولیه در ایران» اثر چین گانگ (مطالعات جهان عرب، ش 1، 1993)، «مطالعۀ مقدماتی در زمینۀ دلایل تبدیل شدن شیعه به دین دولتی ایران، اثر لی چین (دانشگاه تربیت معلم یوننان، ش 6، 1993) و «بررسی استقرار جایگاه شیعه در دین دولتی ایران» اثر لی یانگ (دانشگاه شمال غربی، ش 1، 2002) و «سیر تحول تاریخی اسلام شیعی در ایران» اثر ژو شی فان (دانشگاه ملی شمال غربی، ش 3، 2006) نیز تاریخ شیعه در ایران را از جنبه­های مختلف بررسی کرده­اند. علاوه بر این، رسالۀ دکترای چینگ تونگ با عنوان «مفهوم ارتدوکس و شیعه در ایران: از تهاجم مغول تا تأسیس سلسلۀ صفویه» گروه زبان­های شرقی دانشکدۀ زبان­های خارجی دانشگاه پکن، 2003، زیر نظر دکتر یه یی لیانگ، با استفاده از تعداد زیادی از منابع فارسی، مفاهیم «ارتدوکس» طبقات اصلی اجتماعی عمدۀ ایران و تعامل آن­ها با آموزه ­های شیعه را در دورۀ تاریخی از حملۀ مغول تا تأسیس سلسلۀ صفویه بررسی؛ و دلایل اساسی انتخاب شیعه توسط ایرانیان به عنوان دین دولتی خود را آشکار کرد.

دو. بررسی شاخه­ ها، اصول و احکام شیعه و نظام­های دینی

تعداد زیاد شاخه ­ها از ویژگی­های بارز تشیع است و طبیعی است که این شاخه ­ها به یکی از جنبه­ های مهم مطالعات شیعه تبدیل شده اند. «شاخه ­های اصلی اسلام کدام­ها هستند؟» نوشتۀ تان له شان (روندهای تحقیقات تاریخ جهان، ش 2، 1980)، «شیعۀ اسلامی و فرقه­ های فرعی آن» از ژائو زینگ چوان (جلد 1 و 2؛ روندهای تحقیقات تاریخ جهان، ش 12، 1980، ش 1، 1981) و «فرقه ­های اسلامی» وانگ هوای ده (جهان عرب، ش 1، 1982) و سایر مقالات شاخه ­های اصلی شیعه را نسبتاً زودتر در چین معرفی کردند. در میان این آثار، فرقه های اسلامی اثر وانگ هوای ده، اسلام اثر جین یی جیو (انتشارات فرهنگ مذهبی، 1997) و تاریخ فلسفۀ دینی اسلامی اثر وانگ جیا یینگ در انتشارات مینزو، 2003 نیز تحقیقاتی در زمینۀ شاخه­ های شیعه، به ­ویژه تاریخ فلسفۀ دینی اسلامی انجام داده اند که از تعداد زیادی از منابع اصلی فارسی و عربی برای معرفی دقیق ­تر گزاره­ های ایدئولوژیک شاخه­ های مختلف شیعه استفاده کرد. سنت و واقعیت: اسلام و مسلمانان در ترکیه اثر سون ژین یو در انتشارات مینزو، 2001، اولین کتابی بود که علوی­گرایی کمتر شناخته شدۀ ترکیه را معرفی کرد. علاوه بر این، پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد لی وی جیان با عنوان «مطالعه ­ای در زمینۀ تاریخ فرقۀ زیدیۀ اسلامی در یمن» در مؤسسۀ مطالعات خاورمیانۀ دانشگاه شمال و غرب، 2001، تحت هدایت گو بائو هوا، نیز برای اولین بار، مطالعۀ تطبیقی و سیستماتیک دربارۀ فرقۀ زیدیه، یعنی شاخۀ مهمی از شیعه را انجام داد.

علاوه بر مطالعات شاخه ­ها، «تفاوت بین سنی­ها و شیعیان» از چین ان مینگ (مطالب دین جهانی، ش 4، 1984)، «سنی، شیعه و تصوف» وانگ هوای ده (جهان عرب، ش 1، 1992) و عرفان صوفیانه در اسلام اثر جین یی جیو در انتشارات علوم اجتماعی چین، 1995 مطالعات تطبیقی در عرصۀ شیعه، سنی و صوفی را ارائه کرده اند.

علاوه بر اسلام نوشتۀ جین یی جیو، مقالۀ «بحث مختصر در مورد آموزۀ امامت شیعه» چین ده چینگ (مطالعات دین جهانی، ش 2، 1988)، ایدۀ اصلی تشیع را بررسی کرد. مقالۀ «مناقشه بین دو مکتب اصلی تشیع» (مطالعات ادیان جهان، ش 1، 2004) اثر وانگ یو جیه، تحلیل عمیقی از تفاوت­ ها و مناقشات تاریخی بین دو مکتب اخباری و اصولی ارائه کرده و رئوس مطالب حقوق اسلامی نوشتۀ وو یونگوی (انتشارات علوم اجتماعی چین، 1993) نیز به این موضوع می­ پردازد.

مقالۀ «در مورد مکانیسم شکل­ گیری و اهمیت منبع "تقلید" شیعۀ اسلامی» لین هوان پینگ (علوم اجتماعی نینگشیا، ش 4، 2000) و «مسیر توسعۀ رهبران مذهبی شیعه» اثر وانگ لی (دین و فرهنگ جهانی، ش 4، 2007)، به طور خاص، موضوع تقلید منحصربه­ فرد شیعیان و مکانیسم شکل­ گیری رهبران مذهبی را مطالعه کرده­ اند. علاوه بر این، شریعت معاصر اسلام اثر وو یون گوی در انتشارات علوم اجتماعی چین، 2003، علل جایگاه ویژۀ علمای دینی شیعه و نگرش آن­ها نسبت به قدرت دولتی را تجزیه و تحلیل کرده است.

برخی از محققان همچنین به بررسی آیین­ها و اعیاد مذهبی شیعیان پرداخته­ اند، مانند «عاشورای شیعیان» وانگ یو جی و «اصول متعه شیعه» علامه طباطبایی (ادیان و فرهنگ­های جهان، ش 3، 2002) با ترجمۀ مین وین جی و «مناسک مذهبی شیعه» اثر سیدحسین نصر در همان مجله، ش 4، 2002.

شایان ذکر است که در سال 2003، انتشارات فرهنگ مذهبی، نسخۀ چینی نهج البلاغه ترجمۀ ژانگ ژی هوا را منتشر کرد که مجموعه ­ای از خطابه ­ها، نامه ­ها، دعاها و مطالب مربوط به اولین امام شیعیان حضرت علی است که توسط محقق شیعه، سید رضی در قرن دهم گردآوری شده و مرجع خاص و ارزشمند دانشمندان چینی برای مطالعۀ مذهب تشیع است.

سه. مطالعۀ دیدگاه­های سیاسی

همه می­ دانند که اسلام، دینی با ویژگی سیاسی متمایز است و این امر به ­ویژه در مورد تشیع صادق است. تا به امروز، تحقیقات در مورد شیعه در سطح سیاسی، بیشترین نتایج را به همراه داشته است.

تا کنون، دو دستاورد مهم در تحقیقات کلی شیعه در خاورمیانه، شامل رسالۀ دکتری وانگ یو جیه با عنوان «تشیع و سیاست معاصر خاورمیانه» (مؤسسۀ ادیان جهان آکادمی علوم اجتماعی چین، 1999، به راهنمایی وو یون گوی) و تک­نگاری وو بینگ بینگ با عنوان «ظهور اسلام گرایی مدرن شیعه» (انتشارات علوم اجتماعی چین، 2004) بوده است. کتاب اول نه تنها پیدایش و توسعۀ شیعه را تشریح کرد، بلکه بر تأثیر تشیع بر سیاست ایران، لبنان، عراق و سایر کشورهای خلیج فارس نیز تمرکز دارد. کتاب دوم از مطالب زیادی به زبان­ های انگلیسی و عربی استفاده می ­کند و بر اساس تشریح تاریخ، نظام دینی و اندیشۀ سیاسی شیعه، ظهور و توسعۀ اسلام گرایی مدرن شیعی در ایران، عراق و لبنان را با تمرکز بر فعالیت­ ها و اندیشه­ های سیاسی سه رهبر مذهبی مشهور شیعه از جمله آیت الله خمینی، محمد باقر صدر و موسی صدر بررسی می­کند. علاوه بر این، «ایدئولوژی اسلامی شیعه و جایگاه آن در زندگی اجتماعی غرب آسیا» (غرب آسیا و آفریقا، ش 6، 1982)، تحلیل کلانی از مذهب شیعه و نفوذ سیاسی آن در غرب آسیا ارائه کرده و «شیعۀ اسلامی در خاورمیانۀ معاصر» وانگ یو جیه (فرهنگ اسلامی و جامعۀ مدرن، انتشارات شین یانگ، 2001، صص 60-45)، مروری کوتاه بر نفوذ سیاسی شیعیان در ایران، لبنان، عراق و سایر کشورهای خلیج فارس ارائه کرده است.

در سال 2007، جنگ و بازسازی عراق تحت استراتژی خاورمیانۀ آمریکااز وانگ بو و فرهنگ اسلامی و روابط خارجی عربی از لی وی جیان که تقریباً همزمان در انتشارات شی شی منتشر شدند، عوامل شیعی را در سیاست خاورمیانه پس از جنگ عراق و ایران تحلیل کردند. علاوه بر این، مقالۀ وانگ بو با عنوان «تأثیر مذهبی و سیاسی ظهور هلال شیعی در منطقۀ خلیج فارس» (مطالعات جهان عرب، ش 1، 2009) نیز عوامل شیعی را بررسی کرد.

علاوه بر تحقیقات کلی یادشده و مقالۀ محقق لی فو چوان با عنوان «تحلیل مشکل شیعه در عربستان سعودی» (دانشگاه علوم اجتماعی جیانگ نان، ش 1، 2009)؛ مطالعات دیگر در مورد شیعیان، کاملاً بر سه کشور متمرکز شده است: ایران، لبنان و عراق. علاوه بر مقالات و کتاب­های یادشده دربارۀ تاریخ تشیع در ایران، دو مقالۀ آقای جی کای یون، یعنی «نظریه­ پرداز بنیادگرای انقلاب اسلامی در ایران - نواب صفوی» (غرب آسیا و آفریقا، ش 4، 1999) و «نظریه ­پرداز انقلاب اسلامی دانشجویان جوان ایرانی - علی شریعتی» در همان مجله، ش 6، 1997 و «متفکر مشهور شیعی مدرن علامه طباطبایی» (ادیان و فرهنگ­های جهانی، ش 1، 2004) نوشتۀ مین وین جیه، به ترتیب سه متفکر شیعه در ایران را معرفی کردند. آیت الله خمینی تا حد زیادی مطالعه شده ­ترین شخصیت مذهبی شیعه در چین است. رسالۀ دکتری وو چینگ با عنوان «بررسی اندیشۀ خمینی در زمینۀ ولایت فقیه» (مؤسسۀ مطالعات خاورمیانه دانشگاه شمال غرب، 2004، به راهنمایی پینگ شو ژی)، «حکومت فقها: ریشه­های تاریخی و معضل عملی آن» اثر وانگ یو جیه (مطالعات دین جهانی، ش 3، 2002) و «بحث دربارۀ محتوای اساسی و ویژگی­های خمینی­ گرایی» جی کای یون (کالج تربیت معلم شانگ لئو، ش 3، 2000) اندیشه ­های دینی و سیاسی خمینی را بررسی کرده اند. در این میان، اثر وو چینگ تا کنون مهم­ترین دستاورد تحقیقات در بارۀ خمینی در چین است. همچنین، کتاب­های اسلام سیاسی معاصر خاورمیانه: مشاهدات و تأملات (انتشارات علوم اجتماعی چین، 2001) اثر چئو هونگ و سیاست مدرن و اسلام (انتشارات آکادمیک علوم اجتماعی، 2000) اثر لیو جینگ هوا و دونگ فانگ شیائو، نیز به بررسی افکار خمینی پرداخته اند.

در میان کشورهای عربی، شیعیان لبنان به دلیل آشفتگی سیاسی طولانی­ مدت خود، توجه بسیاری از محققان را جلب کرده اند. حزب الله، یک سازمان اسلام­گرای شیعۀ شناخته شده، با نفوذ گستردۀ منطقه ای و ایدئولوژی رادیکال خود، به یک کانون داغ در تحقیقات دانشگاهی تبدیل شده است. تا کنون بیشتر نوشته­ ها در بارۀ شیعیان لبنان، مربوط به این موضوع بوده است. مقالۀ وانگ وی ژئو با عنوان «شیعیان لبنان و حزب الله» (جهان عرب، ش 1، 1989) به اختصار، شکل­ گیری، ساختار سازمانی و روند توسعۀ حزب الله را معرفی کرد؛ «تفسیر حزب الله در لبنان» (غرب آسیا و آفریقا، ش 6، 1997) وو یون گوی، محیط اجتماعی را که حزب الله در آن ظهور کرد، عوامل بیرونی و نگرش آن نسبت به مسائل عمده را تحلیل کرد؛ «تحلیل مقدماتی دربارۀ تعدیل سیاست حزب الله لبنان» (جهان عرب، ش 4، 2003) نوشتۀ وین چینگ، به بررسی تعدیل سیاست حزب الله از اواسط دهۀ 80 قرن بیستم پرداخت؛ «حزب الله: مهره ای بر سر میز مذاکره بین اسرائیل، سوریه و لبنان» (غرب آسیا و آفریقا، ش 2، 2000) نوشتۀ یو گوئی چینگ، نقش حزب الله در مناقشۀ اسرائیل و فلسطین را تجزیه و تحلیل کرد. علاوه بر این، «منشأ و توسعۀ حزب الله در لبنان» اثر وانگ یو جیه (دانشکدۀ تحصیلات تکمیلی آکادمی علوم اجتماعی چین»، 2002)، «عامل شیعی در سیاست لبنان» (مجمع بین المللی، ش 5، 2000)، «اکتشاف حزب الله» چین تیان شه (جهان عرب، ش 2، 2000) و «فعالیت­های رفاه اجتماعی و نفوذ حزب الله در لبنان» اثر لی فو کوان (اسناد و اطلاعات بین المللی، ش 2، 2009) نیز تحقیقاتی دربارۀ حزب الله داشته­اند. علاوه بر این، «اسلام­گرایی مدرن» چین جیا هئو (مطبوعات روزانۀ اقتصادی، 1998) فصلی را به ظهور و توسعۀ حزب الله اختصاص می­دهد. بخشی از بنیادگرایی اسلامی معاصر اثر زای جیا هه (انتشارات مردم نینگشیا، 2003) دربارۀ مقاومت مسلحانۀ ضد اسرائیلی و ضد غربی حزب الله است و همچنین بخشی از موج اسلامی بین المللی معاصر اثر شیائو شیان (انتشارات دانش جهانی، 1997) نیز در بارۀ حزب الله بحث کرده است.

علاوه بر این، امام موسی صدر، رهبر مذهبی شیعۀ لبنان، و یکی دیگر از گروه­ های مهم شیعه، جنبش امل، نیز توجه محققان را به خود جلب کرده اند. علاوه بر کتاب وو بینگ بینگ با عنوان ظهور اسلام­گرایی شیعی در دوران مدرن، مقالۀ او با عنوان «موسی صدر و شیعیان لبنان» (جهان عرب، ش 5، 2003) نیز به معرفی اندیشه و فعالیت­های سیاسی موسی صدر و نقش او در ظهور شیعیان در لبنان می­پردازد. «شیعیان و جنبش امل در لبنان» چین هه فینگ (جهان عرب، ش 4، 1985) ظهور و توسعۀ جنبش امل را تحلیل کرده است. مقالات مربوط به مطالعۀ کلی تشیع در لبنان، شامل نوشتۀ شیائو شیان با عنوان «ظهور تشیع در لبنان» (غرب آسیا و آفریقا، ش 6، 1988) و آخرین مقالۀ فان شیائوهونگ با عنوان «توسعۀ سیاسی شیعیان پس از جنگ داخلی لبنان» (مجمع بین المللی، ش 1، 2009) است. علاوه بر این، رسالۀ دکتری لی فو چوان با عنوان «از حاشیه تا مرکز: مطالعۀ توسعۀ سیاسی شیعیان در لبنان»، تحلیلی عمیق از دگرگونی شیعیان لبنان از حاشیۀ سیاسی به مرکز، از چهار جنبه ارائه می­کند: زوال رهبران، نقش علما، ظهور احزاب سیاسی مدرن و نفوذ ایران و سوریه.

اگرچه شیعیان عراق بسیار زیاد هستند و بیش از 60 درصد از کل جمعیت کشور را تشکیل می­ دهند، اما مدت­هاست که مورد توجه دانشگاهیان قرار نگرفته اند. تا زمان آغاز جنگ عراق در سال 2003، تحقیقات در بارۀ شیعیان، عمدتاً در چندین تک ­نگاری و مجموعه مقاله پراکنده بود. کتاب­ وو یون گوی و ژو شی فان با عنوان گرایش ­ها و جنبش ­های اسلامی مدرن (انتشارات آکادمی علوم اجتماعی، 2000) بخشی را به بنیادگرایی اسلامی شیعه در عراق اختصاص می­دهد. کتاب جین یی جیو و وو یون گوی با عنوان اسلام و نقاط داغ بین المللی (انتشارات شرقی، 2001) تا حدی به شیعیان در این کشور و رابطه بین سیاست و دین پرداخته است. در کتاب لیو جینگ با عنوان مجموعه مقالات در بارۀ جنبش رنسانس اسلامی (انجمن مطالعات آسیایی و آفریقایی چین، 1989)، و مقالۀ شیائو شیان با عنوان «مسائل مذهبی در سیاست داخلی عراق» به معرفی فعالیت­های ضد دولتی شیعیان پرداخته است. علاوه بر این، «جنبش اسلامی شیعیان در عراق» نوشتۀ وانگ یو جیه (مطالعات خاورمیانه»، ش 1، 1998) بحث مقدماتی جنبش اسلامی را مطرح کرده است.

پس از جنگ عراق، شیعیان عراق به ­سرعت در کانون توجه دانشمندان و محققان قرار گرفتند و دستاوردهای زیادی در این زمینه در چین ظاهر شد. مقالۀ «شیعه: تاریخ، وضعیت کنونی و بازسازی عراق» اثر هوانگ مین شینگ (علوم اجتماعی هه نان، ش 3، 2004) مروری بر تاریخ و وضعیت کنونی شیعیان ارائه کرده و نقش آن را در بازسازی ملی تحلیل کرده است. پایان ­نامۀ کارشناسی ارشد محقق لی فو چوان با عنوان «بررسی جنبش اسلامی شیعی در عراق» (به راهنمایی هوانگ مین شینگ در مؤسسۀ مطالعات خاورمیانه، دانشگاه شمال غربی، 2005)، به بررسی تحول، ویژگی­ها و نفوذ جنبش اسلامی شیعی در عراق پرداخته و اندیشه ­های سیاسی و فلسفی محمدباقر صدر را معرفی کرده است. مقالات لی رونگ و تیان وین لین با عنوان «تأثیر ظهور عوامل شیعی در عراق» (روابط بین الملل معاصر، ش 5، 2004) و تیان وین لین و چینگ شینگ یوان با عنوان «تأثیر ظهور شیعیان در عراق» (روابط بین الملل معاصر، ش 3، 2005)، تحلیل عمیقی از پیامدهای داخلی و منطقه ­ای ظهور شیعه ارائه کرده ­اند. دو مقالۀ لی فو چوان با عنوان «مراحل توسعه و ویژگی­های جنبش اسلامی شیعی در عراق» (مجلۀ دانشگاه علم و صنعت شرق چین، ش 1، 2006) و «نقش سیاسی علمای شیعه در عراق» (مجلۀ دانشگاه علوم اجتماعی جیانگ نان، ش 1، 2005)، نیز قابل توجه اند. اولین مقاله، روند توسعۀ جنبش اسلامی شیعی در عراق را در چهار مرحله تحلیل، و ویژگی­های آن را بر این اساس خلاصه کرده، و دومی، دربارۀ علل جایگاه ویژۀ علمای شیعه، نقش سیاسی آن­ها در تاریخ عراق و چشم ­انداز توسعۀ آن بحث کرده است. دو مقالۀ لی پینگ تائو با عنوان «محمدباقر صدر و اقتصاد اسلامی» (مطالعات خاورمیانه، ش 1، 2006) و «محمدباقر صدر و ایجاد نظام اسلامی ایران» (غرب آسیا و آفریقا، ش 2، 2007) به ترتیب اندیشۀ اقتصادی صدر و تأثیر آن بر استقرار حکومت دینی ایران را معرفی کردند. علاوه بر این، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد ما جینگ با عنوان «توسعۀ جنبش­ های سیاسی شیعه در عراق از سال 1914 تا 1958» (دانشگاه تربیت معلم شمال غربی، به راهنمایی لیو یون، 2007).

به طور خلاصه، در طول سی سال گذشته، مطالعات شیعه ­شناسی در چین، دستاوردهای قابل توجهی داشته و از تحقیقات تاریخی ساده، به تحقیقات دقیق و عمیق تبدیل شده است. در حال حاضر، اسناد و رساله­ های موجود، پایۀ مهمی برای تحقیقات بیشتر در آینده ایجاد کرده است. با این حال، باید اذعان کرد که علی­رغم پیشرفت قابل توجه در این مطالعات، نسبتاً هنوز از تحقیقات در زمینۀ اسلام سنی عقب مانده است. تعداد زیادی مقالۀ مرتبط وجود دارد؛ اما تک­ن گاری­های با کیفیت بالا، بسیار نادر هستند. آقای ژئو شی فان، کارشناس مشهور مطالعات اسلامی در چین، خاطرنشان کرده است که اگرچه تعداد زیادی از مسلمانان شیعه در کشورهای همسایه وجود دارند، «با این حال، نتایج تحقیقاتی در مورد مسائل شیعه در چین بسیار اندک است.»

اول، تا آنجا که به فرقه­ های مذهبی مربوط می­شود، تحقیقات اصلی در چین، در حال حاضر در عرصۀ مذهب دوازده امامی است که بیشترین تعداد پیروان را در میان شیعیان دارند و نتایج مربوط به سایر فرقه­ ها بسیار کمیاب است. اسماعیلیان، زمانی یک سلسلۀ قدرتمند فاطمی (1171-909) را تأسیس کردند، اما جای بررسی نقش تاریخی این شاخه در چین تقریباً خالی است. برای دستیابی به درک جامعی از تشیع و اسلام، تقویت مطالعۀ سایر مذاهب کوچکتر، ضروری است.

دوم اینکه، از نظر توزیع فضایی پیروان، تشیع عمدتاً در سه منطقۀ فرهنگی بزرگ یعنی عربستان، ایران و جنوب آسیا یافت می­شود؛ به جز تعداد کمی از آن­ها که در اروپا و آمریکا هستند. در کشورهای عربی، شیعیان نه تنها در عراق (60 درصد) و بحرین (75 درصد)، بلکه در لبنان (45 درصد)، عربستان سعودی (10 درصد)، کویت (30 درصد)، قطر (16 درصد) و یمن (42 درصد) اکثریت را تشکیل می­ دهند. در منطقۀ فرهنگی ایران، شیعیان در ایران (90 درصد) و آذربایجان (75 درصد) غالب هستند. در منطقۀ فرهنگی جنوب آسیا، بخش کمتری از جمعیت افغانستان (19 درصد)، پاکستان (20 درصد) و هند (1 درصد) را تشکیل می­دهند، اما تعداد کل پیروان حداقل 50 میلیون نفر است که تقریباً دو برابر منطقۀ عربی است. با این حال، در حال حاضر، اصلی­ ترین تحقیقات داخلی چین در بارۀ شیعیان در ایران، عراق و لبنان است و تنها شیعیان در کشورهای شبه جزیره عربستان مانند عربستان سعودی در آن دخیل هستند؛ در حالی که شیعیان در آذربایجان و کل منطقۀ جنوب آسیا در منطقۀ فرهنگی ایران کاملاً نادیده گرفته شده اند. در واقع، در سال­های اخیر، موضوع روابط شیعه و سنی، به عامل مهمی در توسعۀ سیاسی و اجتماعی کشورهای جنوب آسیا تبدیل شده و این امر به ­ویژه در همسایۀ ما یعنی پاکستان مشهود است.

سوم اینکه، اگرچه دستاوردهای اندکی در مطالعۀ کلام و فقه شیعه به دست آمده، اما عمدتاً شرح­ های پراکنده ای هستند و هنوز به طور نظام­ مند، مطالعه و بررسی نشده اند. دربارۀ حدیث شیعه هنوز دانشمندان و محققان پژوهش نکرده اند. مطالعۀ نظریه­ پردازان دینی اسلامی شیعه، محدود به تعداد بسیار کمی از افراد مانند امام خمینی است و دیگر علمای دینی تأثیرگذار و متفکر از جمله رهبر مذهبی شیعۀ لبنان، هنوز وارد عرصۀ دید دانشمندان داخل چین نشده اند. با توجه به تأثیر مهم نظام تقلید و سلسله مراتب علما، تحقیقات در این زمینه، نیاز به تقویت و گسترش بیشتر دارد.

چهارم اینکه، روابط شیعه و سنی باید عمیقاً بررسی شود. این شامل تحولات تاریخی روابط سیاسی بین دو مذهب، رابطۀ بین کلام، فقه و حدیث دو مذهب، تغییر در درک دو مذهب از یکدیگر، و رابطۀ پیچیده بین شیعه و تصوف و غیره است.

در پایان، همان­طور که در بالا ذکر شد، اگرچه بیشترین پژوهش ­ها از منظر سیاسی انجام شده، اما هنوز نتوانسته است نیازهای تحولات سیاسی خاورمیانه را در سال­های اخیر برآورده کند. از سال 2003، شیعیان عراق، تسلط بر قدرت دولتی، و تأثیر عظیم و گسترده ای بر اوضاع خاورمیانه داشته اند و نقش آنان در سیاست منطقه ای، بیش از هر زمان دیگری برجسته شده است. دانشگاهیان باید این تغییر شدید در دین و سیاست را تفسیر کنند و تحقیقات منظم و ژرفی را در زمینۀ مسائل شیعه در کشورهای مختلف و حتی در کل منطقه انجام دهند.

2024 و مسلمانان

مهم‌ترین رویدادهای سال ۲۰۲۴ برای مسلمانان

از بحران‌های سیاسی تا رشد اسلام‌هراسی

در سال ۲۰۲۴ میلادی رویدادهایی در سطح نظام جهانی و بین المللی رخ داد که هنوز بسیاری از آنها به پایان نرسیده و بی شک پیامدهایی به ویژه برای نظم بین الملل، در سال‌های آینده به همراه خواهد داشت. این سال شاهد بحرانی شدن اوضاع در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه در رابطه با مسلمانان، بود. در اینجا مهم‌ترین رخدادهای سال ۲۰۲۴ که تأثیر زیادی بر جامعه مسلمانان داشت را بررسی می‌کنیم.

تحولات سیاسی و افشاگری‌ها علیه راست‌گرایان افراطی

در ماه ژانویه، رسانه «کورکتیو» افشای یک جلسه مخفیانه میان راست‌گرایان افراطی و سیاستمداران AfD و CDU در ویلایی در پوتسدام را منتشر کرد که موجی از اعتراضات در آلمان به‌دنبال داشت. این افشاگری نشان‌دهنده ارتباطات عمیق و خطرناک بین احزاب سیاسی اصلی و گروه‌های راست‌گرای افراطی بود. اعتراضات سراسری در آلمان علیه این شبکه‌های راست‌گرا و همکاری آن‌ها با نیروهای افراطی صورت گرفت.

رمضان ۲۰۲۴: چراغانی شهرها

در ماه رمضان ۲۰۲۴، برخی از شهرهای آلمان برای نخستین بار پیاده‌روها و خیابان‌ها را به مناسبت افطار مسلمانان چراغانی کردند. این حرکت به‌عنوان یک گام مثبت در جهت افزایش تنوع اجتماعی و پذیرش بیشتر مسلمانان در جامعه آلمان تلقی شد و نشان‌دهنده رشد آگاهی و پذیرش دینی در این کشور بود.

افزایش تنش‌ها در غزه و واکنش‌های بین‌المللی

ادامه خشونت‌ها در مناقشه غزه و صدور حکم بازداشت بین‌المللی برای نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، توجه‌ها را مجدداً به تنش‌های رو به افزایش در خاورمیانه جلب کرد. این تحولات دوباره مسئله حقوق بشر و نسل‌کشی در منطقه را در کانون توجه جهانی قرار داد.

افزایش اسلام‌هراسی در اروپا

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در سال ۲۰۲۴، رشد اسلام‌هراسی در اروپا بود. طبق یک مطالعه از اتحادیه اروپا، تقریباً نیمی از مسلمانان در زندگی روزمره خود با تبعیض روبه‌رو می‌شوند، از جمله توهین‌های شخصی و بی‌عدالتی در بازار کار و موسسات آموزشی.

همچنین بیش از نیمی از آلمانی‌ها اسلام را تهدیدی برای جامعه خود می‌دانند. این نگرش‌های منفی، گفت‌وگوی بین‌دینی را دشوارتر کرده و شکاف‌های اجتماعی را تشدید می‌کند.

یادبود نسل‌کشی سربرنیتسا توسط سازمان ملل

سازمان ملل متحد ۱۱ ژوئیه را به‌عنوان روز یادبود نسل‌کشی سربرنیتسا اعلام کرد. این اقدام به‌عنوان گامی مهم در جهت حفظ فرهنگ یادبود و مقابله با انکار نسل‌کشی مورد تحسین قرار گرفت.

روند رو به افزایش در سیاست‌های ضد مسلمان در آلمان و اروپا

با بالا گرفتن اسلام‌هراسی و رشد احزاب راست‌گرای افراطی، آلمان و دیگر کشورهای اروپایی با چالش‌های جدی در زمینه پذیرش و همزیستی مسالمت‌آمیز مواجه هستند. این رویدادها بر لزوم اقدامات جدی برای مبارزه با تبعیض‌های ضد اسلامی تأکید دارند.

پیروزی AfD و بحران سیاسی در آلمان

یکی از مهم‌ترین تحولات در آلمان، موفقیت حزب راست‌گرای افراطی (AfD) در ایالت تورینگن بود که برای نخستین بار توانست در انتخابات ایالتی پیروز شود. این پیروزی، نگرانی‌هایی درباره گسترش نفوذ این حزب و خطرات آن برای دموکراسی آلمان به‌وجود آورد. کارشناسان سیاسی هشدار دادند که این پیروزی به افزایش قطب‌بندی اجتماعی و بی‌اعتمادی مردم به احزاب سنتی منجر خواهد شد و این وضعیت می‌تواند به آسیب‌پذیری بیشتر دموکراسی آلمان منجر شود.

همزمان، بحران در دولت ائتلافی آلمان به فروپاشی منجر شد و انتخابات جدیدی برای فوریه ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شد. این بحران، شکاف‌های عمیقی در همکاری‌های سیاسی به نمایش گذاشت و آینده ثبات سیاسی کشور را در هاله‌ای از ابهام قرار داد.

فاجعه غزه و اتهام به نسل‌کشی علیه اسرائیل

در خاورمیانه، وضعیت در غزه همچنان وخیم بود. در سال ۲۰۲۴، نسل‌کشی در غزه ادامه داشت و سازمان‌های حقوق بشری مانند سازمان ملل، عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر، اسرائیل را به ارتکاب جنایت جنگی و نسل‌کشی متهم کردند. طبق گزارشی از سازمان Save the Children، ۹۶ درصد از کودکان غزه در شرایط وحشتناکی زندگی می‌کنند و هر لحظه در خطر مرگ قرار دارند.

یکی از نقاط عطف در این بحران، صدور حکم بازداشت برای بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از سوی دادگاه بین‌المللی کیفری بود. این حکم در سطح جهانی توجهات زیادی را به خود جلب کرد. در حالی که سازمان‌های حقوق بشری این اقدام را گامی مثبت در راستای عدالت دانستند، دولت اسرائیل و حامیان آن شدیداً به این اتهامات اعتراض کردند.

اقدام مثبت در راینلاند-فالتس: قراردادهای دولتی با جوامع مسلمان

در میان بحران‌های سیاسی، گامی مثبت نیز از سوی ایالت راینلاند-فالتس برداشته شد که قراردادهایی با جوامع اسلامی مانند اتحادیه دینی DITIB و شوراهای اسلامی این ایالت به امضا رساند. این قراردادها به‌منظور تقویت همکاری در زمینه‌های آموزش، امور دینی و ادغام اجتماعی بود. این اقدام به‌عنوان یک گام مهم در راستای به رسمیت شناختن زندگی مسلمانان در آلمان ارزیابی شد.

نتیجه‌گیری: نیاز به همبستگی اجتماعی و اقدام برای عدالت

سال ۲۰۲۴ بار دیگر اهمیت همبستگی اجتماعی، فرهنگ یادبود و تلاش برای عدالت را به نمایش گذاشت. در حالی که چالش‌ها و بحران‌ها همچنان پابرجا هستند، امید به تغییرات مثبت در آینده نیز زنده است. همچنان باید در راستای مقابله با رشد افراط‌گرایی و اسلام‌هراسی در اروپا، و همچنین رسیدگی به بحران‌های انسانی در مناطق جنگ‌زده مانند غزه، گام‌های جدی برداشته شود.

نژادپرستی ضداسلامی در آلمان

راه‌اندازی نخستین مرکز گزارش نژادپرستی ضداسلامی در آلمان

پس از مدت‌ها برنامه‌ریزی، اولین مرکز گزارش‌دهی علیه نژادپرستی ضد مسلمانان ایالت نوردراین-وستفالن (NRW) آلمان در سال ۲۰۲۵ راه‌اندازی می‌شود. هدف اصلی این مرکز آشکار کردن موارد تبعیض و مبارزه با آن‌ها است.

پس از حدود سه سال آمادگی،«مرکز گزارش‌دهی نژادپرستی ضد مسلمانان» (MEDAR) در ماه مارس یا نهایتاً آوریل ۲۰۲۵ فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. وزارت ادغام ایالت نوردراین-وستفالن اعلام کرده که شروع به کار این مرکز در «بهار ۲۰۲۵» خواهد بود.

علاوه بر «مرکز گزارش‌دهی نژادپرستی ضد مسلمانان» (MEDAR) ، مراکز گزارش‌دهی دیگری برای موضوعاتی مانند نژادپرستی علیه اقوام رومانیایی و بلغاری (آنتی‌زیگانیسم)، تبعیض علیه سیاه‌پوستان، آسیایی‌ها و دیگر گروه‌های به حاشیه رانده‌شده نیز ایجاد خواهند شد.

نوردراین-وستفالن، پرجمعیت‌ترین ایالت آلمان با بیش از ۱۸ میلیون نفر جمعیت اولین ایالت در آلمان است که چنین مرکزی را در سطح ایالتی برای مقابله با نژادپرستی ضد مسلمانان راه‌اندازی می‌کند. این ایالت با بیش از ۱.۷ میلیون مسلمان، میزبان بزرگ‌ترین جمعیت مسلمان در آلمان است. تصمیم به ایجاد این مرکز در سال ۲۰۲۲ و پس از تخریب قبرهای مسلمانان در ایزرلون اعلام شد. این مرکز در ابتدا به صورت یک پلتفرم آنلاین فعالیت خواهد کرد. افراد می‌توانند حوادث تبعیض‌آمیز را به‌طور ناشناس گزارش دهند. کمال بوزای، یکی از مسئولان این مرکز و نماینده انجمن interKultur e.V.، اعلام کرد که این حوادث به‌صورت ناشناس مستندسازی خواهند شد. در صورتی که موارد گزارش‌شده جنبه قانونی داشته باشند، به افراد توصیه می‌شود که موضوع را به پلیس گزارش دهند.

طبق آمار جرایم سیاسی در نوردراین-وستفالن، تعداد جرایم اسلام‌هراسانه در سال ۲۰۲۳ به حدود ۲۷۰ مورد افزایش یافته که در مقایسه با سال قبل بیش از دو برابر شده است. با این حال، کارشناسان معتقدند که بسیاری از حوادث گزارش نمی‌شوند و موارد زیادی از تبعیض در حدی نیست که به عنوان جرم قابل پیگیری باشد.

دولت نوردراین-وستفالن برای هر یک از چهار مرکز جدید در سال ۲۰۲۵ بودجه‌ای معادل ۱۸۰ هزار یورو اختصاص داده است. یوزفینه پاول، وزیر ادغام (حزب سبزها)، امیدوار است که فعالیت این مراکز بتواند موارد پنهان تبعیض را روشن کند و اقدامات پیشگیرانه هدفمندی را ممکن سازد. وی اظهار داشت: «اطلاعات به دست آمده باید به کاهش تبعیض و مبارزه با تعصبات کمک کند.